Το επίπεδο προόδου που έχει συντελεστεί αναφορικά με την ισότητα των φύλων στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας, στην Ευρώπη διερευνά η νέα έκδοση "She Figures 2015" ("Στοιχεία για τις Γυναίκες 2015"). Η μελέτη αποτελεί την κύρια πηγή πανευρωπαϊκών συγκρίσιμων στατιστικών στοιχείων όσον αφορά το ποσοστό που κατέχουν οι γυναίκες μεταξύ των κατόχων διδακτορικών, των ερευνητών, αλλά και των ακαδημαϊκών που λαμβάνουν αποφάσεις, σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά των ανδρών.
Τα δεδομένα αυτά ρίχνουν επίσης φως στις διαφορετικές εμπειρίες ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες που εργάζονται στον ερευνητικό τομέα- όπως διαφορές στην αμοιβή, στις συνθήκες εργασίες και στο αποτέλεσμα διεκδίκησης χρηματοδοτήσεων. Παρουσιάζονται επίσης, για πρώτη φορά, τα ποσοστά των γυναικών και των ανδρών στις επιστημονικές δημοσιεύσεις και στις εφευρέσεις, και τέλος εισάγεται η έννοια της διάστασης του φύλου στα επιστημονικά άρθρα.
Το κύριο συμπέρασμα που προκύπτει από όλα τα παραπάνω είναι το γεγονός ότι παρά την πρόοδο που έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια, παραμένουν κάποιες ανισότητες λόγω φύλου στον τομέα της Έρευνας & Καινοτομίας. Ας δούμε αναλυτικά κάποια από τα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα της έκδοσης.
Καταρχάς τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει μεγάλη πρόοδος όσον αφορά τη συμμετοχή των δύο φύλων στην ανώτατη εκπαίδευση. Παρόλο που παλαιότερα το ποσοστό των γυναικών κατόχων διδακτορικού ήταν πολύ χαμηλό, το 2012 οι γυναίκες διδάκτορες αντιπροσωπεύουν το 47% στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με το ποσοστό αυτό να κυμαίνεται από 40-60% και στις 28 χώρες-μέλη και στην Ελλάδα να είναι στο 44%. Όσον αφορά όμως το αντικείμενο του διδακτορικού, οι διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα εμμένουν. Οι γυναίκες για παράδειγμα που έχουν διδακτορικό στη μηχανική, την παραγωγή ή τις κατασκευές, το 2012 είναι στο 28% του συνόλου.
Στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας οι γυναίκες συνεχίζουν να είναι λιγότερες από τους άνδρες, με ποσοστό κάτω από το 45% σε περισσότερες από τις μισές χώρες της ΕΕ28. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28, οι γυναίκες μηχανικοί και επιστήμονες αποτελούν το 2,8% στην αγορά εργασίας σύμφωνα με τα στοιχεία του 2013, ενώ οι άνδρες αποτελούσαν το 4,1%. Στην Ελλάδα, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 2% για τις γυναίκες και 3,4% για τους άνδρες. Θα πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι έχει υπάρξει και μια μικρή πρόοδος και οι γυναίκες προσπαθούν να κερδίσουν τον …χαμένο χρόνο. Έτσι λοιπόν, από το 2008 έως και το 2011 ο αριθμός των γυναικών αυξάνεται κατά 11,1% ανά έτος, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες είναι μόλις 3,3%.
Επίσης, οι γυναίκες που απασχολούνται σε ερευνητικές δραστηριότητες συνεχίζουν επίσης, να είναι λιγότερες από τους άνδρες. Το 2011 οι γυναίκες ήταν το 33% των ερευνητών στο σύνολο της ΕΕ-28, αλλά υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις ανά χώρα. Στη Λετονία, για παράδειγμα το ποσοστό των ερευνητριών ανέρχεται στο 52,8%, στην Ελλάδα σε 36,7%, ενώ στο Λουξεμβούργο είναι μόλις 24%.
Φαίνεται επίσης, ότι οι γυναίκες στην ΕΕ έχουν πιο δυναμική παρουσία στην ανώτατη εκπαίδευση και σε κυβερνητικούς φορείς, ενώ στις επιχειρήσεις, γυναίκα είναι μόλις μια στους 5 ερευνητές. Στην Ελλάδα βέβαια, οι γυναίκες στην ανώτατη εκπαίδευση αποτελούν μόλις το 35,6%, με τον μέσο όρο της ΕΕ να είναι στο 41%, σε κυβερνητικούς φορείς οι Ελληνίδες ερευνήτριες είναι πάνω από τον μέσο όρο με ποσοστό 48,1% (στην ΕΕ ο μέσος όρος είναι 41,6%), ενώ δυναμική είναι η παρουσία τους και στις ελληνικές επιχειρήσεις με ποσοστό 30,8% (στην ΕΕ ο μέσος όρος είναι 19,7%).
Η έκδοση She Figures 2015 αποκαλύπτει, επίσης, και διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα όσον αφορά τις εργασιακές συνθήκες τους στον τομέα ανώτερης εκπαίδευσης. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανόν να εργάζονται με μερική απασχόληση ή/και επισφαλείς συμφωνίες. Στην ΕΕ το 2012, το 13,5% των γυναικών στην έρευνα εργάζονταν με μερική απασχόληση (σε αντιδιαστολή με το 8,5% των ανδρών) και το 10,8% είχε επισφαλείς συμφωνίες (σε αντιδιαστολή με το 7,3% των ανδρών). Στην Ελλάδα οι ερευνήτριες που εργάζονταν με μερική απασχόληση ήταν στο 3,3% (4,2% για τους άντρες) και όσες είχαν κάνει επισφαλείς συμφωνίες στο 11% (5,3% για τους άντρες). Ταυτόχρονα, οι μισθολογικές διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες εμμένουν. Το 2010 ο μέσος όρος της αμοιβής των γυναικών ανά ώρα ήταν 17,9% χαμηλότερος σε σχέση με την αμοιβή των ανδρών, στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης και στην Ελλάδα κατά 18% χαμηλότερος.
Οι διακρίσεις ανάμεσα στα δύο φύλα γίνονται ακόμα πιο έντονες όταν πρόκειται για προαγωγή στην καριέρα και τη συμμετοχή στη λήψη ακαδημαϊκών αποφάσεων. Το 2013 οι γυναίκες αποτελούσαν μόλις το 21% των ερευνητών υψηλού επιπέδου (βαθμός Α), ενώ το ίδιο ποσοστό το 2010 ανερχόταν σε 20%. Γενικά, παρά την πρόοδο που έχει γίνει όσον αφορά το επίπεδο των σπουδών τους τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες είναι πιο λίγες όσο ανεβαίνουν οι βαθμίδες στην ακαδημαϊκή καριέρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2014 το ποσοστό των γυναικών που ήταν επικεφαλής σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ήταν στο 20%, παρά την αύξηση κατά 4,5% σε σχέση με το 2010, με την Ελλάδα να βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο, με ποσοστό 13,5%. Οι γυναίκες, δε, που συμμετέχουν σε επιστημονικές και διοικητικές επιτροπές, σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι στο 28% (στην Ελλάδα είναι στο 11%) και μόνο το 22% έχει ηγετική θέση σε κάποια επιτροπή (στην Ελλάδα είναι στο 5%).
Οι διαφορές συνεχίζονται και όσον αφορά τα αποτελέσματα των αιτήσεων χρηματοδότησης. Όσον αφορά λοιπόν, πιο συγκεκριμένα τις αιτήσεις χρηματοδότησης σε εθνικά προγράμματα, οι άνδρες τα καταφέρνουν λίγο καλύτερα από τις γυναίκες, με ποσοστό επιτυχίας 31,8%, όταν το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών είναι στο 27,4%.
Επίσης, οι γυναίκες είναι λιγότερο πιθανόν να έχουν τον ρόλο του κύριου συγγραφέα στις επιστημονικές δημοσιεύσεις ή να αιτηθούν για την κατοχύρωση πατέντας. Από το 2010 έως το 2013, μόλις το 9% των σχετικών αιτήσεων στην ΕΕ προέρχονταν από γυναίκες εφευρέτες. Παρόλα αυτά οι επιδόσεις των γυναικών ως corresponding authors (συμμετεχουσών συγγραφέων) σε επιστημονικές δημοσιεύσεις είναι παρόμοιες με τους άνδρες, αναφορικά με την επίδραση των δημοσιεύσεών τους και την τάση τους να συγγράφουν άρθρα μαζί με διεθνείς συνεργάτες (για παράδειγμα δημοσιεύσεις που γράφονται σε συνεργασία με ερευνητές τουλάχιστον 2 ευρωπαϊκών χωρών).
Τέλος, κατά την περίοδο 2010-2013 η τάση να ενσωματωθεί μια διάσταση του φύλου στο ερευνητικό περιεχόμενο, έτσι όπως μετρήθηκε στα επιστημονικά άρθρα στην ΕΕ-28, ποικίλει, από μηδέν στις αγροτικές επιστήμες, στη μηχανική και τις τεχνολογικές επιστήμες, ενώ στις κοινωνικές επιστήμες φθάνει πάνω από 6%. Παρόλο όμως, που το ποσοστό των εκδόσεων με διάσταση φύλου είναι μεγαλύτερο στις κοινωνικές επιστήμες, από το 2002 έως το 2013 ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν μικρότερος στον τομέα αυτό, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης στη μηχανική και τις τεχνολογικές επιστήμες την ίδια περίοδο ήταν ο υψηλότερος (14%).
Να σημειωθεί ότι η έκθεση "She Figures" καταρτίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πιο συγκεκριμένα τη Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας, και από το 2003 εκδίδεται ανά τρία χρόνια. Περιλαμβάνει στοιχεία για την απασχόληση των Ευρωπαίων ερευνητριών στις 28 χώρες μέλη της ΕΕ. Η έκδοση She Figures 2015 είναι η 5η έκδοση.
Οι δράσεις του ΕΚΤ για τη συμμετοχή των γυναικών στην έρευνα
Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) ήταν στατιστικός εκπρόσωπος της Ελλάδας για την έκδοση "She Figures 2015". Το ΕΚΤ υποστηρίζει ενεργά την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας από το 2007, με συγκεκριμένες δράσεις που έχει αναλάβει σε εθνικά και ευρωπαϊκά έργα. Μετά την εκτεταμένη καταγραφή των Ελληνίδων ερευνητριών με το έργο "Χαρτογράφηση του Επιστημονικού Χώρου του Ελληνικού Γυναικείου Ερευνητικού Δυναμικού" και τη συμμετοχή στα ευρωπαϊκά έργα GENDERA και SHEMERA, το ΕΚΤ παράγει δείκτες και εκδόσεις για τη συμμετοχή των γυναικών στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α) στην Ελλάδα.
Ενδεικτικά αναφέρεται η έκδοση "Η συμμετοχή των γυναικών στην Έρευνα και Ανάπτυξη στην Ελλάδα" με δείκτες για τη συμμετοχή των γυναικών στον τομέα της Έρευνας & Ανάπτυξης (E&A) στην Ελλάδα, σε σύγκριση και με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία Ε&Α του έτους 2011. Παράλληλα, το ΕΚΤ υποστηρίζει την έρευνα στον τομέα της ισότητας των φύλων μέσω των δράσεων του ως Εθνικό Σημείο Επαφής στο πρόγραμμα "Επιστήμη στην Κοινωνία και μαζί με την Κοινωνία" του Ορίζοντα 2020 (το χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και καινοτομία).
www.ekt.gr, με πληροφορίες από Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου